Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een neurologische aandoening die het verlies van zenuwcellen veroorzaakt en leidt meestal tot problemen met beweging.

Wat is de ziekte van Parkinson?

De ziekte van Parkinson is een aandoening die zorgt voor een geleidelijk verlies van cellen die dopamine produceren in de hersenen. Dopamine is een neurotransmitter die helpt bij het reguleren van lichaamsbewegingen. Het verlies van cellen kan een negatief effect hebben op de bewegingscontrole.

Wat zijn de symptomen van de ziekte van Parkinson?

• Trillen (Tremor): Ritmisch schudden van de handen, armen, benen of kin
• Traagheid van beweging (Bradykinesie): Vertraging van bewegingen en moeite met dagelijkse activiteiten
• Spierstijfheid (Rigiditeit): Verharding en gebrek aan flexibiliteit van de spieren
• Houdingsproblemen: Houdingsafwijkingen en evenwichtsproblemen

Hoe wordt de diagnose Parkinson gesteld?

De diagnose van de ziekte van Parkinson wordt meestal gesteld op basis van klinische symptomen en verschillende tests. Een onderzoek uitgevoerd door een neuroloog die het zenuwstelsel beoordeelt, zal de aanwezigheid van tremoren, spierstijfheid en andere symptomen beoordelen.

Wat zijn de behandelingen en management voor Parkinson?

• Medicatie: Levodopa en andere antiparkinsonmedicijnen worden gebruikt om de symptomen van de ziekte te verlichten.
• Fysiotherapie en oefening: Fysiotherapie kan worden aanbevolen om de bewegingsmogelijkheden te verbeteren en om te gaan met spierstijfheid.
• Spraak- en sliktherapie: Naarmate de ziekte voortschrijdt, kunnen er problemen met spreken en slikken ontstaan. Spraak- en sliktherapieën kunnen worden aanbevolen om hiermee om te gaan.
• Chirurgische opties: Chirurgische ingrepen zoals diepe hersenstimulatie (DBS) kunnen in bepaalde gevallen overwogen worden.

Mensen die leven met de ziekte van Parkinson worden beheerd met een multidisciplinaire aanpak. Regelmatige controlebezoeken, medicatietherapie, revalidatie en ondersteunende behandelingen kunnen de effecten van de ziekte verlichten. Aangezien de ziekte van Parkinson per persoon varieert, moet de behandelstrategie gepersonaliseerd zijn. Daarom is het belangrijk om een arts te raadplegen wanneer symptomen worden waargenomen of zorgen naar voren komen. 

Wat zijn de stadia van de ziekte van Parkinson?

De ziekte van Parkinson is meestal een langzaam voortschrijdende, chronische ziekte die zich in verschillende stadia manifesteert. De stadia van de ziekte van Parkinson worden ingedeeld op basis van de ernst van de symptomen en hun impact op het dagelijks leven van de persoon. De meest gebruikte classificatie is het Hoehn & Yahr Stadiumsysteem. Dit systeem verdeelt de ziekte van Parkinson in vijf stadia:

• Stadium 1: Symptomen zijn meestal eenzijdig. Bijvoorbeeld, er kan tremor slechts in één hand zijn. Het dagelijkse leven wordt minimaal beïnvloed.
• Stadium 2: Symptomen beïnvloeden beide zijden van het lichaam. Houdingsafwijkingen en stijve spieren nemen toe.
• Stadium 3: Evenwichtsproblemen beginnen. De persoon kan nog onafhankelijk zijn, maar loopt het risico te vallen.
• Stadium 4: Vertraging in bewegingen (bradykinesie) wordt duidelijker. Verplaatsing zonder hulp wordt moeilijk.
• Stadium 5: De persoon kan afhankelijk worden van een rolstoel en heeft mogelijk volledige verzorging nodig.

De progressie van de ziekte van Parkinson kan van persoon tot persoon verschillen, waardoor deze indelingsmethode verschillende resultaten kan opleveren voor elke patiënt. Daarom is een individuele beoordeling belangrijk, omdat het verloop van Parkinson van persoon tot persoon kan verschillen. 

Symptomen van Parkinson op jonge leeftijd

Hoewel Parkinson vaak wordt gezien als een ouderdomsziekte, kunnen symptomen van Parkinson ook op jongere leeftijd optreden. Mensen die voor hun 50e met Parkinson worden gediagnosticeerd, krijgen de diagnose “Jong begin Parkinson”. Deze categorie maakt ongeveer 10% uit van alle Parkinson-patiënten. Symptomen van de ziekte van Parkinson die op jonge leeftijd kunnen optreden zijn onder andere:

• Spierkrampen en pijn
• Onwillekeurige spierbewegingen (dystonie)
• Langzamer verloop van de ziekte
• Meer gevoeligheid voor medicamenteuze reacties
• Depressie, angst en slaapproblemen

De ziekte van Parkinson die op jonge leeftijd begint, kan individuen meer beïnvloeden vanwege de sociale en psychologische effecten. Daarom is vroege diagnose en psychosociale ondersteuning uitermate belangrijk.

Is de ziekte van Parkinson genetisch?

Hoewel de oorsprong van de ziekte van Parkinson niet volledig is opgehelderd, wordt gedacht dat het een wisselwerking is tussen omgevings- en genetische factoren. De meeste gevallen van Parkinson zijn sporadisch (komen niet voor bij andere familieleden), maar in sommige gevallen is er sprake van een genetische aanleg.

Het is meer waarschijnlijk dat genetische factoren een meer prominente rol spelen wanneer de ziekte van Parkinson op jonge leeftijd optreedt. Vooral bij jongere patiënten kunnen genetische factoren meer invloed hebben. Mutaties in genen zoals LRRK2, PARK7, PINK1 en SNCA worden in verband gebracht met Parkinson, hoewel deze mutaties zeldzaam zijn.

Genetische aanleg kan de gevoeligheid van een persoon voor de ziekte vergemakkelijken, maar veroorzaakt de ziekte niet op zichzelf. In combinatie met omgevingsfactoren verhoogt het de kans op het ontwikkelen van Parkinson. Regelmatige neurologische follow-up wordt aangeraden voor personen met een familiegeschiedenis.

Vertraging in bewegingen en effecten op het dagelijks leven

Vertraging in bewegingen (bradykinesie) is een van de meest prominente symptomen van de ziekte van Parkinson. Deze toestand kan aanzienlijke moeilijkheden veroorzaken in het dagelijks leven. De persoon kan moeite hebben met starten met lopen of het voltooien van een beweging. Langzaamheid kan ook worden opgemerkt in de handen, gezichtsuitdrukkingen, spraak en handschrift. Vertraging in bewegingen kan de volgende problemen veroorzaken:

• Verkleining van het handschrift (micrografie)
• Inexpressief gezicht (maskergelaat)
• Moeite met fijne motorische vaardigheden zoals veters strikken, bestek gebruiken
• Traagheid en gebrek aan interesse in dagelijkse activiteiten

Fysiotherapie, oefenprogramma's en bepaalde medicijnen kunnen helpen de vertraging in bewegingen te verminderen. Vroege interventie kan de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk verbeteren.

Hoe wordt de behandeling van Parkinson gepland?

De behandeling van Parkinson wordt persoonlijk gepland op basis van het verloop van de ziekte, de leeftijd van de patiënt, de symptomen en de levenskwaliteit. Deze planning wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team en kan de volgende elementen bevatten:

1. Medicijntherapie

Het meest gebruikte medicijn bij de behandeling van Parkinson is Levodopa. Dit medicijn verhoogt het dopamineniveau in de hersenen. Andere behandelingsopties zijn:

• Dopamine agonisten
• MAO-B remmers
• COMT remmers

Medicijnen worden meestal gecombineerd gebruikt en doseringsaanpassingen kunnen in de loop der tijd nodig zijn.

2. Fysieke Rehabilitatie

Fysiotherapieprogramma's zijn belangrijk voor het verminderen van spierstijfheid en het verbeteren van de balans. Een dagelijkse oefenroutine kan het risico op vallen verminderen en onafhankelijke mobiliteit bevorderen.

3. Spraak- en Sliktherapie

Tijdens de progressie van de ziekte van Parkinson kan de vloeiendheid van het spreken en de slikreflex afnemen. Speciale therapieën kunnen worden gebruikt om deze aandoeningen te beheersen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

4. Chirurgische ingrepen

Bij gevorderde ziekte van Parkinson, als medicijnen onvoldoende respons geven, kunnen chirurgische methoden zoals diepe hersenstimulatie (DBS) worden overwogen. In deze methode worden elektroden op specifieke delen van de hersenen geplaatst om abnormale signaaltransmissie te reguleren.

Levensstijl en ondersteunende behandelingen

Voor mensen met de ziekte van Parkinson zijn veranderingen in de levensstijl net zo belangrijk als de behandeling. Een gebalanceerd dieet, lichaamsbeweging, kwalitatieve slaap en stressmanagement kunnen de voortgang van de ziekte vertragen. Daarnaast is psychologische steun belangrijk om de psychologische effecten van de ziekte aan te pakken. Het hebben van juiste informatie over Parkinson is gunstig voor de therapietrouw en sociale steun van zowel de patiënt als hun naasten.

De rol van voeding bij de ziekte van Parkinson

Bij het management van de ziekte van Parkinson is het dieet net zo belangrijk als medicamenteuze therapie. Een juiste voeding ondersteunt zowel de gezondheid van het lichaam als de werkzaamheid van sommige medicijnen. Met name voor mensen die Levodopa gebruiken, moet de inname van eiwitten zorgvuldig worden gepland, omdat voedingsmiddelen met een hoog eiwitgehalte de opname van dit medicijn kunnen verminderen. Voedingsaanbevelingen voor Parkinson-patiënten:

• Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten: Voedingsmiddelen met vitamine C, vitamine E en flavonoïden kunnen celschade verminderen.
• Vezelrijke voedingsmiddelen: Obstipatie, een veelvoorkomende aandoening bij Parkinson-patiënten, maakt de consumptie van groenten, fruit en volkorenproducten noodzakelijk.
• Voldoende vochtinname: Waterconsumptie voorkomt obstipatie en is noodzakelijk voor de algemene gezondheid.
• Calcium en vitamine D: Het behoud van botgezondheid is belangrijk ter ondersteuning tegen valgevaar.

Het voedingsplan moet in overleg met een diëtist worden opgesteld, afgestemd op individuele behoeften. Let hierbij vooral op dat de tijden voor medicatie en maaltijden niet met elkaar samenvallen.

Parkinson en psychologische ondersteuning

De ziekte van Parkinson kan mensen niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal beïnvloeden. Aanpassingen aan een langdurige aandoening kunnen vooral depressie en angst-achtige emotionele toestanden veroorzaken. Hierdoor wordt het bieden van steun een cruciaal onderdeel van het behandelproces. Veelvoorkomende psychologische effecten bij Parkinson-patiënten zijn:

• Depressie: Een tekort aan dopamine beïnvloedt niet alleen bewegingen, maar ook de stemming.
• Angststoornissen: Onzekerheid en zorgen over de progressie van de ziekte kunnen tot angst leiden.
• Sociale isolatie: Tremoren en bewegingsstoornissen kunnen ervoor zorgen dat een persoon zich van de samenleving afzondert.

Om met deze effecten om te gaan, worden de volgende aanbevelingen gedaan:

• Ondersteuning van een psychiater of psycholoog
• Deelname aan groepstherapieën of steungroepen
• Het behouden van sterke communicatie met de nabije omgeving
• Tijd besteden aan hobby's en sociale activiteiten

De mentale gezondheid beïnvloedt direct de levenskwaliteit van Parkinson-patiënten. Daarom is het belangrijk om aandacht te besteden aan zowel de lichamelijke als emotionele aspecten van de ziekte.

Veelgestelde vragen

Kan de ziekte van Parkinson volledig genezen worden?

Nee, op dit moment kan de ziekte van Parkinson niet volledig genezen worden. Symptomen kunnen beheerd worden door medicamenteuze therapie, chirurgische ingrepen en veranderingen in de levensstijl, waarmee de kwaliteit van leven verbeterd kan worden.

Kan Parkinson op jonge leeftijd voorkomen?

Is Parkinson genetisch?

De meeste gevallen van Parkinson zijn niet genetisch. Sommige families hebben echter genetische aanleg. Vooral bij de ziekte die op jonge leeftijd begint, kunnen genetische factoren duidelijker zijn.

Is lichaamsbeweging nuttig bij de ziekte van Parkinson?

Ja, regelmatige lichaamsbeweging vermindert spierstijfheid, verbetert de balans en ondersteunt de algehele gezondheid. Door een fysiotherapeut aanbevolen bewegingsprogramma's spelen een belangrijke rol bij het omgaan met de ziekte.