Keratokonus Müalicəsi

Keratokonus; gözümüzün önündəki şüşə kimi şəffaf təbəqənin, yəni kornea təbəqəsinin zamanla irəliləyici şəkildə, bombeləşməsi və sivrilməsi ilə baş verən bir xəstəlikdir. İlk öncə tək gözlə başlayır, sonra digər gözdə meydana çıxır.

Bu günkü texnoloji imkanlar sayəsində xəstələr şikayətlərini araşdıraraq nə kimi bir xəstəlikləri olduğunu daha erkən müəyyən edə bilirlər, ona görə son illərdə sıxça gündəmə gələn bir xəstəlik halına gəlmişdir. Bu xəstəlik səbəbi ilə görünən pozulmalar; görmə pozulması, görmə keyfiyyətinin düşməsi və dərin görmə itkisinə qədər gedə bilməkdədir.

Bu əlamətlər şəxsdən şəxsə dəyişə bilməkdədir, amma doğuşdan gələn bir xəstəlik deyil. Çox erkən mərhələlərdə, intensiv əlamət verməyən, hər hansı bir görmə pozulması yaratmayan, şəxsi həkimə gətirməyən keratokonus tiplerine rast gəlmək mümkündür. Lakin poliklinika müayinəsində, yəni rutin göz müayinəsində, davamlı olaraq gözlük numarasının irəlilədiyini, numarasının davamlı dəyişdiyi və buna baxmayaraq yaxşı görməyən uşaqlar və gənclər müşahidə olunur.

Bu yaş qrupunda göz numarasının dəyişməsi artıq gözlənilən bir haldır, lakin bu xəstəlikdə miyop və astigmat numaraları daha sürətlə irəliləyir və irəliləmə ilə birlikdə bu uşaqlar gözlüklərindən istədikləri verimi ala bilmir. Bu xəstələrə xüsusilə diqqət edilməlidir. Eyni zamanda, yenə erkən mərhələdə dilə gətirilən şikayətlər, kamaşma, çarpıq görmə (bir nesneyi əyri-bucaq görmə), görüntünün çoxalması (bir nesneyi yan-yana bir neçə dəfə görmə) və gecə görməsinin pozulmasıdır. Xüsusilə uşaqlıqdan etibarən allergiyası olan və buna görə daim gözlərini ovuşturaraq qaşınan və gözdə bu ovuşturmalarla travma yaradan xəstələrdə daha erkən dövrdə görünməkdədir.

Aralarında sıx bir bağ var. Alerji ilə inkişaf birliktəliyi çox qətidir. Ölkəmiz bu mənada xəstəliyin sıxça görüldüyü bir coğrafiyadır. Alerji ilə birlikdə gözün sulanması, qaşınması və çəpaklanması ilə sərt ovuşturmalar başlayır və bu da zamanla keratokonusa yol aça bilər.

 

Ölkəmizdə xüsusilə istilik və alerjinin intensiv olaraq görüldüyü bölgələrdə (Cənubi Anadolu bölgəsi) daha sıx müşahidə olunur. Xüsusilə 15 – 16 yaşlarında, yəni ergenlik dövründə meydana çıxa biləcəyi kimi daha erkən yaşlarda da görünə bilər. İllik göz müayinəsi olmaq və əlamətlərə diqqət etmək önəmlidir. Bu göz xəstəliyi 35 – 40 yaşlara qədər də irəliləyə bilər. Kırk yaşlardan sonra çox irəlilədiyi görünməmişdir. Amma kiçik yaşlarda görünmə sıxlığı və irəliləməsi əslində daha yüksəkdir. Eyni zamanda genetik mənşəli bir xəstəlik olduğuna görə ailəsində bu xəstəlik olan fərdlərin mütləq hər il göz kontrolü etdirməsi lazımdır.

 

Xəstəliyin diaqnozu, rutin göz müayinələrində davamlı numarası irəliləyən izləmə xəstələrində, şübhələnilən şəxslərdə ya da ailə tarixində bu xəstəlik olan şəxslərdə apardığımız bəzi müayinələr vasitəsi ilə başa düşülür. Xüsusilə göz topoqrafiyası adını verdiyimiz ətraflı skan nəticəsində bir neçə dəqiqədə nəticəyə varmaq mümkündür. Göz topoqrafiyasını, xəstəliyin həm ilk dövründə, həm də izləməsində sıxça istifadə edirik.

Keratokonusu artıq irəliləməyən xəstələrdə (35 – 40 yaş arası) gözlük və kontakt linza vasitəsilə görmə keyfiyyətini artırmağı təklif edə bilərik. Keratokonusa xüsusi hazırlanmış bu linzalar əvvəllər yalnız sərt linzalar ikən, hazırda yarı sərt linzalar, ətrafı yumşaq ortası sərt linzalar və sərt linzalar kimi çeşidlərə bölünür. Kontakt linza istifadə edəcək xəstələrin bir az səbirli olması lazımdır, çünki uyğun linzaların tapılması təcrübə ilə bir az zaman alacaq bir tətbiqdir. Bu çıxarıb taxma və uyğunlaşmalar xəstənin bəzən 2 saatini, bəzən 6-7 saatini ala bilər. Xəstə hələ də kontakt linza və gözlük istifadə etməkdə çətinlik çəkirsə, seçilən, şərtləri uyğun xəstələrdə Halqa Müalicə Metodu təklif edilir.

 

Bu xəstəlikdə müalicələr də fərd spesifikdir, yəni hər bir xəstə üçün fərqli bir prosedur tətbiq oluna bilər. Cərrahi müalicələrdə, bu gün ən yaygın tətbiq Cross-linking adını verdiyimiz, Türkcəsi çarpaz bağlama ya da xalq arasında şua müalicəsi olaraq bilinən müalicədir. Bu; xəstəliyin irəliləməsini dayandıran bir müdaxilədir.

Cross-linking prosedurunda damcı anesteziya istifadə olunur. İlk öncə korneanın önündəki çox incə bir təbəqə olan epitel toxuma alınır. Bunun ardınca yarım saat boyunca 3 dəqiqə aralarla Riboflavin vitamininin damladılması və son mərhələdə 30 dəqiqə ultrabənövşəyi işığın (UVA) tətbiq edilməsi ilə nəticələnir. Prosedur sonrası xəstənin gözünü bağlamaq lazım deyil. Birinci və üçüncü gün aparılan kontrol sonrası, qoruma məqsədilə taxılan kontakt linza çıxarılır. Xəstələr əməliyyat sonrası bir müddət bulanıq görə bilərlər, amma bu müddət müvəqqətidir. Xəstənin əməliyyat sonrası göz damlalarını müntəzəm istifadə etməsi də çox önəmlidir. Bu əməliyyatdakı əsas məqsəd, xəstəliyin durdurulmasıdır. Bu müdaxilədən sonra xəstəyə gözlük ya da keratokonusa xüsusi kontakt linzalar təklif olunur. Xəstə hələ də görmə keyfiyyətindən razı olmasa, digər müalicə metodları təklif edilir.

İkinci müalicə metodu isə, halqa müalicə metodudur. Bir digər adı ilə kornea halqa müalicəsi. Bu metodla məqsəd xəstənin görmə keyfiyyətini artırmaqdır. Kontakt linzaya uyğun olmayan xəstələrdə tercih edilən bir metoddur. Bu metodda əvvəllər bıçaq yəni kəsici alət istifadə edilirdi. Oysa indi femtosecond lazer ilə təxminən 10 saniyədə kanal yaradılır və halqanın taxılması 1-2 saniyə çəkir. Bu əməliyyatda damcı anesteziya istifadə olunur və bu proses toplamda 3-4 dəqiqədə bitir. Xəstə o gün sosial həyatına davam edə bilər, gözünü bağlamağa ehtiyac yoxdur. İntra lazerlə mükəmməl kəsik edildiyi üçün tikiş yoxdur, dolayısıyla ağrı da mümkün olduğunca azdır.

Məhdud və seçilmiş xəstələrdə fərqli cərrahi prosedurlar tətbiq oluna bilər, göz içi linza tətbiqləri edilə bilər.

 

Cərrahi bir müdaxilə edildiği üçün xəstələrdən dərmanlarını müntəzəm istifadə etmələri_primary olunur. Xəstə, ovuşturaraq göz qaşımadan mütləq çəkinməlidir. Gözlərdə əməliyyat edildiyi üçün günəşə qarşı həssaslıq yaranacağı üçün gün işığında günəş gözlüyü mütləq istifadə edilməlidir. Mikrobik mühitlərdən uzaq durulmalıdır.

Hər xəstəlikdə olduğu kimi, bu xəstəlikdə də erkən diaqnoz və tanı çox əhəmiyyətlidir. Bəzən xəstəlik o qədər irəliləyir ki; kornea aşırı sivrilmiş, bombeləşmiş və opak hala gəlmişdir ki, təəssüf ki, xəstə yalnız kornea transplantasiyası ilə xilas ola bilər, lakin günümüz dünyasındakı bilgilərə erişim asanlığı ilə diaqnoz və müalicə erkən olduğuna görə xəstəliyin irəliləməsi Cross-linking ilə dayandırılabilməkdədir, beləliklə xəstə kornea transplantiyasına qədər xəstəliyi irəliləmədən müalicə edilmiş olur.